علم جفر و منایا و بلایا از دید اسلام چیست؟

جفر از علوم ماورایی معتبر اسلامی است. این مجموعه معرفت در بین پیامبر اکرم (ص) و امامان بسیار عزیز و مغتنم بوده ولی یادگیری آن به راحتی نیست. علم جفر را پیامبر اسلام (ص) به امام علی (ع) آموزش داده است و از ایشان نیز به سایر ائمه رسیده است. منقول از برخی روایات است که سلمان فارسی هم به این علم مشرف بوده است.

کسی که علم جفر را به خوبی بلد باشد می تواند آینده را بداند. به قسمتی از علم جفر که اتفاقات آینده را تا روز قیامت پیش بینی می کند منایا و بلایا گفته می شود. تمام وقایع جهان حتی یک دیه و خراش مختصر هم در آن آمده و هیچ اتفاقی نیست که در آن ثبت نشده باشد. (بحارالأنوار،ج ۲۶،ص ۴۶). همه احکام حلال و حرام هم نیز در داخل آن آمده است. پس جفر را می توان نوعی کتاب آفرینش دانست.

جفر در ظاهر علم به استفاده از حروف و عددها است و نسبت هایی بین آنها وجود دارد که می توان توسط آن به مجهولات پاسخ داد. ابتدا پرسش به اعداد و حرفها تبدیل می شود و بعد پس از روش های خاصی اعداد و حرف های جدیدی به دست می آید که در بردارنده پاسخ به پرسش طرح شده است.

چرا جفر به این نام انتخاب شده است؟

معنای کلمه جفر، پوست است (ابن منظور، لسان العرب، ج ۴، ص ۱۴۲) که این پوست می تواند مربوط به پوست قوچ وحشی، گوساله و بز باشد. علم جفر اولیه هم داخل پوست و یا ظرفی از جنس آن نوشته شده بوده است. البته امامان نیازی به نوشتار و کلمات ندارند و مفهوم این علوم در باطن آنها بوده است.

علم جفر به شکل های دیگر هم در پیش از اسلام هم بوده است ولی ناقص بوده و ربطی به جفری که نزد ائمه بوده است ندارد. علوم ماورایی شبیه جفر زیاد است که در آنها نیز از حروف و ارقام استفاده می شود و سوء استفاده هایی نیز از آنها می شود ولی با جفر واقعی تفاوت دارد.

کسانی که مدعی دانستن علم جفر هستند ممکن است فقط نوع سحر و رمالی آن را آموخته باشند. البته برخی از عارفان اسلامی که ریاضات واقعی را پشت سر گذاشته اند و شایستگی دریافت این علم را داشته اند تا حدودی از جفر اسلامی مطلع هستند ولی کاری نیست که به راحتی و در زمان کم یاد گرفت. این علوم هم به هر کسی آموخته نمی شود بنابراین کتاب های فراوانی که در مورد جفر به راحتی در دسترس است در اصالت آنها تردید است.

از کتاب های جفری که عموم به آن دسترسی دارند می توان به ۱۲ جلد کتاب اشاره کرد که دارای جداول پیچیده هستند ولی باز هم جفر اصلی نیستند. گفته می شود علم جفر واقعی در دست امام زمان (ع) است.

علوم مشابه جفر هم وجود دارند که توسط آن اطلاعات زیادی مثل شماره تلفن افراد را هم می توانند استخراج کنند ولی فقط نوعی علم حروف و اعداد هستند.

عمده محاسبات جفر بر اساس حروف ابجد که ۲۸ حرف و هر حرف هم ۲۸ صفحه و داخل هر یک ۲۸ سطر و در هر کدام از سطرها هم ۲۸ خانه وجود دارد انجام می شود. (دائرة المعارف تشيع، نشر پيشين، ج ۵، ص ۴۰۹٫). هر کس به اندازه دانش و کوشش خود می تواند از این علم استفاده کند ولی یادگیری قواعد آن بسیار پیچیده است و یادگیری آن برای هر کسی هم لازم نیست. آگاهی از کل علم جفر توسط فرد غیرمعصوم ممکن نیست ولی افرادی هم هستند که می توانند به میزان ارتباط با عقل مجرد خود تا حدی از جفر استفاده کنند که البته ناقص است.

بیشترین میزان خطا در نتیجه گرفتن از علم جفر زمانی حاصل می شود که از زبان های عجمی یعنی غیرعربی، غیرسریانی و غیرعبرانی استفاده شود.

کسی که قصد یادگیری علم جفر را دارد باید ابتدا استاد واقعی این کار را پیدا کند چون یادگیری پیچیدگی این علم بدون استاد ممکن نیست. شرط مهم دیگر این است که یاد گیرنده دارای فهم کافی از مفاهیم قرآنی و نبوی باشد و ریاضت های نفسانی برای آماده سازی خود به منظور دریافت کرامات الهی را انجام دهد و این کار با مراقبت بر انجام واجبات و ترک محرمات و داشتن اخلاص نیت کامل است. کسانی که به درجاتی از علم جفر آگاهی دارند باید نفسی عاری از گناه داشته و دائم الوضو باشند و همه کارهای آنها به منظور نزدیک شدن به خدا و با یقین کامل باشد.

بیشتر کتاب های معتبر جفر به زبان عربی و به صورت پیچیده هستند مثل الدّر المکنون و الجوهر المصون از ابن عربی و بحرالغرائب از محمّد محدث هروی که کار کردن با آنها بدون داشتن استاد تقریبا ناممکن است. البته کتب آموزش ساده جفر و آموزش جفر به صورت ویدیویی هم در اینترنت وجود دارد که جفر کامل نیست.