نقش ذهن در القای کوری

شاید برایتان عجیب به نظر برسد که ذهن و عواطف ما گاهی برای حفاظت از ما بتوانند دست به اعمال پیچیده ای در بدن فیزیکی بزنند که حتی پزشکان هم از علت ایجاد آن عارضه مطلع نشوند.

برای مثال به تجربه خانمی که در سن ۲۰ سالگی تصادف کرد و بینایی خود را از دست داد اشاره می کنیم. شرح تجربه او در مجله psyCH آمده و توجه جهانی را به سمت خود معطوف کرده است. در آن زمان پزشکان تشخیص دادند که علت کوری او به خاطر آسیب به مراکز پردازش بینایی در مغز در زمان تصادف است. آن خانم مجبور بود برای اینکه در تاریکی ناشی از نابینایی حرکت کند از یک سگ کمک بگیرد.

سالها بعد در سن ۳۳ سالگی به خاطر اختلال چند شخصیتی به متخصصین مراجعه کرد. او دارای بیش از ده شخصیت جداگانه بود. برای مثال یکی از آنها یک پسر بچه نوجوان بود و حتی برخی از شخصیت های این زن به زبان های متفاوتی صحبت می کردند (انگلیسی و آلمانی). مسئله جالب اینکه تعدادی از شخصیت های این زن نابینا و برخی از آنها بینا بودند!

چگونه یک زن نابینا می تواند به دلیل ظهور شخصیت های جدید در او، گاهی بینایی خود را به دست بیاورد؟

پس از درمان های طولانی تقریبا همه شخصیت های او به جز دو مورد توانستند بینایی داشته باشند. متخصصان پس از بررسی مغز او متوجه شدند که کوری او نه به خاطر آسیب به مراکز پردازش بینایی بلکه به خاطر عوامل روانی بوده است!

ذهن انسان پس از تجربه حوادث ناگوار می تواند برای دفاع روانی خود تغییرات سریع و تقریبا ماندگاری را بر روی جسم بگذارد. البته همه این تغییرات مثبت نیستند. برای مثال شخصی ممکن است نه به خاطر خود تصادف بلکه به جهت آثار و شوکه های برجای مانده از آن، به ناگهان فلج شود و یا قدرت تکلم را از دست دهد و یا مانند این خانم حالت کوری را تجربه کند. در این حالات آن عضو از کار افتاده در واقع سالم است ولی کارکرد ندارد مگر آنکه آن عامل روانی برطرف شود تا شفای جسمی هم حاصل شود.

در مورد خانمی که اشاره شد معاینات اولیه چشمی نشان داده بود که او واقعا قادر به دیدن نیست با اینکه چشمها سالم هستند. بنابراین مشکل را به آسیب مغزی به او ارتباط داده بودند.

پس از چند سال معالجه روانی برای درمان اختلال چند شخصیتی او، در حالی که این زن در نقش یک مرد بالغ فرو رفته بود توانست برای اولین بار کلمات روی یک مجله را پس از ۱۷ سال کوری مطلق بخواند! از آن پس قدرت بینایی او بهتر و بهتر شد.

معالجان او شک کردند و باور داشتند که اگر واقعا مغز او آسیب دیده بود پس از این همه سال امکان بازسازی نداشت و اگر هم این امکان وجود داشت پس چرا گاهی بینایی این بیمار در برخی شخصیت های او ظاهر و در برخی ناپدید می شد؟

آنها ابتدا تصور کردند که بیمار دروغ می گوید ولی طی آزمایش های متعدد شد که واقعا در مغز او سیگنال های الکتریکی مربوط به محرک های بینایی مشاهده نمی شود. بنابراین دلیل کوری او را عوامل روانی و ذهنی که مربوط به همان تصادف چند سال پیش می شود تشخیص دادند. در حقیقت در مواقعی که انسان شدیدا دچار بحران عاطفی عمیق می شود ممکن است از درون بخواهد که کور شود و اتفاقات افتاده شده را نبیند.

این سانسورهای مغزی در شرایط دیگری هم دیده می شوند. برای مثال اگر هر کدام از چشمهای شما تصویر متفاوتی ببینند و مثلا دچار دوبینی شوید مغز یکی از تصاویر را سانسور می کند تا شما دچار سردرگمی نشوید. همچنین وقتی به یک تصویر از میان تصاویر مختلف خیره می شوید در پردازش بینایی نیز دخالت می کند.

در حالت مربوط به بیمار اشاره شده، بخش هایی از مغز، محرکات مربوط به بینایی را سرکوب کرده و اجازه پردازش شدن را نمی دادند. با این کار ظاهرا روان بیمار به صورت ناخودآگاه از تعارضات عاطفی جلوگیری می کرده است.

بنابراین ذهن پیچیده ما می تواند اثرات عمیق و طولانی بر کارکرد مغز و سایر اعضای بدن ما بگذارد و عمده آنها معمولا پس از حوادث عاطفی بسیار تلخ تجربه می شوند.

البته به دلیل عدم شناخت کافی از ماجرای معروف این خانم، تئوری های عجیبی گزارش شد. برای مثال ادعا شده بود که در این افراد به خاطر ایجاد شخصیت جدید، توانمندی های فیزیکی تازه ای به بدن اضافه می شود و اعصاب چشم خودشان را ترمیم کرده اند. بر همین اساس فیلمی به نام Split در سال ۲۰۱۶ در مورد مردی ساخته شد که او نیز دارای اختلال چندشخصیتی بوده و بر اساس مکانیسم دفاعی او، توانایی های عجیبی مثل قدرت بدنی شدید در حد حیوانات وحشی در او پیدا شد و به عنوان شخصیت آخر او بود ولی این موضوع بیشتر شبیه افسانه است و فیلم را از انعکاس واقعی این نوع اختلال دور کرده است. به هر حال تماشای آن خالی از لطف نیست و شما را تا حدودی با این نوع اختلال آشنا می سازد.